SejneÅ„skie Towarzystwa Opieki nad Zabytkami we wspólnym dziaÅ‚aniu z parafiÄ… rzymskokatolickÄ… w Sejnach zorganizowaÅ‚o miÄ™dzynarodowÄ… konferencjÄ™ na temat wspóÅ‚pracy polsko-litewskiej na niwie kulturalnej upamiÄ™tniajÄ…cÄ… NoblistÄ™ - Henryka Sienkiewicza.
W Sejnach w siedzibie Muzeum Ziemi SejneÅ„skiej w dniu 1 lipca 2017r. odbyÅ‚a siÄ™ miÄ™dzynarodowa konferencja „Sienkiewiczowska Lauda w 100. rocznicÄ™ Å›mierci Noblisty na drodze wspólnej historii Polaków i Litwinów”. ZgromadziÅ‚a ona twórców i uczestników przedsiÄ™wzięć, majÄ…cych na celu wspóÅ‚pracÄ™ polsko-litewskÄ… w dziedzinie kultury. OkazjÄ… do spotkania Å›rodowisk polskich i litewskich byÅ‚a chęć podsumowania dziaÅ‚aÅ„, majÄ…cych na celu upamiÄ™tnienie Roku Henryka Sienkiewicza na Litwie - „Pro memoria NobliÅ›cie Henrykowi Sienkiewiczowi”. Podczas uroczystoÅ›ci uhonorowano organizatorów obchodów poprzez wrÄ™czenie listów dziÄ™kczynnych jako "Å›wiadectw publicznego uszanowania dla oddolnej ludzkiej inicjatywy w ksztaÅ‚towaniu naszej dzisiejszej tożsamoÅ›ci, wyrosÅ‚ej ze wspólnego wielkiego dziedzictwa kulturowego jakim byÅ‚a Pierwsza Rzeczpospolita, wspólna Ojczyzna wielu narodów Europy Å›rodkowo-wschodniej".
W uroczystoÅ›ci wziÄ…Å‚ udziaÅ‚ Konsul RL WacÅ‚aw Stankiewicz oraz dyrektor administracji Rejonu Radziwiliszeki Andrius AbromaviÄius z małżonkÄ…. PrzybyÅ‚y również z Litwy: delegacja OddziaÅ‚u WÄ™dziagolskiego ZwiÄ…zku Polaków na Litwie z prezesem Ryszardem Jankowskim i wiceprezeskÄ… LeoniÄ… PiotrowskÄ… oraz Antanas Narvidas z Laudy.
Patronat nad konferencją objął Starosta Sejneński Piotr Franciszek Alszko.
Jednostkami wspierajÄ…cymi przedsiÄ™wziÄ™cie byÅ‚y: Narodowe Centrum Kultury, ZwiÄ…zek Gmin Wiejskich Województwa Podlaskiego, Wójt Gminy PuÅ„sk, Wójt Gminy Krasnopol, Wójt Gminy Giby, Wójt Gminy Sejny, Filmosfera Tadeusza Bystrama.
KonferencjÄ™ rozpoczęło wystÄ…pienie historyka i badacza Kresów, dra Jana SkÅ‚odowskiego, który odegraÅ‚ zasadniczÄ… rolÄ™ w organizacji Roku Sienkiewiczowskiego na Litwie. ZawieraÅ‚o ono zrÄ…b zagadnieÅ„, które stanowiÅ‚y przedmiot zainteresowania organizacji wÅ‚Ä…czonych we wspóÅ‚pracÄ™ polsko-litewskÄ…. TytuÅ‚em wprowadzenia dr Jan SkÅ‚odowski szeroko zarysowaÅ‚ historyczny kontekst stosunków polsko-litewskich, które uksztaÅ‚towaÅ‚y sytuacjÄ™ znanÄ… z Potopu Henryka Sienkiewicza. Historyczny wykÅ‚ad objÄ…Å‚ omówienie szeregu unijnych zwiÄ…zków Polski (Korony Polskiej) i Litwy (Wielkiego KsiÄ™stwa Litewskiego), poprzedzajÄ…cych ten moment w dziejach – literacko zmitologizowany, jak i akty późniejsze - unie w: Krewie, wileÅ„sko-radomska, horodelska, grodzieÅ„ska, mielnicka, przywilej bielski, lubelska, Konstytucja 3 Maja i ZarÄ™czenie Wzajemne Obojga Narodów. Szczególne znaczenie nadaÅ‚ dr Jan SkÅ‚odowski unii horodelskiej (1413), która miaÅ‚a też istotne znaczenie dla Sienkiewiczowskiej interpretacji polsko-litewskich dziejów. Autor Trylogii niejednokrotnie odwoÅ‚ywaÅ‚ siÄ™ do postanowieÅ„ praojców zapisanych w akcie unijnym, wskazujÄ…c go jako szczytne osiÄ…gniÄ™cie polityczne. Treść preambuÅ‚y tego aktu przypomniaÅ‚ dr SkÅ‚odowski jako „ważne przesÅ‚anie budowania jednoÅ›ci i zgody w stosunkach obu narodów”: „MiÅ‚ość tworzy prawa, rzÄ…dzi królestwami, zakÅ‚ada miasta, prowadzi do dobrego stanu Rzeczypospolitej, wydoskonala cnoty cnotliwych, a kto niÄ… pogardzi, ten wszystko utraci. Dlatego też my wszyscy zebrani — praÅ‚aci, rycerstwo i szlachta Korony polskiej, chcÄ…c spocząć pod puklerzem miÅ‚oÅ›ci, i przejÄ™ci pobożnemu ku niej uczuciem, zÅ‚Ä…czyliÅ›my siÄ™ i zwiÄ…zali, a niniejszym dokumentem stwierdzamy, że Å‚Ä…czymy siÄ™ i wiążemy nasze domy i rody, nasze rodziny i herby ze wszystkÄ… szlachtÄ… i bojarami litewskimi tak, by odtÄ…d i po wsze czasy mogli siÄ™ posÅ‚ugiwać tymi naszymi herbami i godÅ‚ami, jakie posiadamy od naszych ojców i przodków, by ich używali jako Å›wiadectwa prawdziwej miÅ‚oÅ›ci tak, jak gdyby je dziedzicznie po swoich wÅ‚asnych przodkach posiedli. Niech siÄ™ wiÄ™c Å‚Ä…czÄ… z nami w miÅ‚oÅ›ci oraz braterstwie, i niech bÄ™dÄ… nam równi wspólnoÅ›ciÄ… herbów tak, jak nimi już sÄ… wspólnoÅ›ciÄ… wiary, praw i przywilejów”. Jako rzecznik i realizator deklaracji twórców unii horodelskiej, jak i Henryka Sienkiewicza, który je upowszechniaÅ‚ w sÅ‚owie i wcielaÅ‚ w czyn, dr Jan SkÅ‚odowski zrelacjonowaÅ‚ wydarzenia, które Å›wiadczyć mogÄ… o kontynuacji idei. PoprzedziÅ‚ swojÄ… opowieść wykÅ‚adem na temat tradycji kulturowej, utrwalonej w arcydzieÅ‚ach literackich: Panu Tadeuszu Mickiewicza i Potopie Sienkiewicza. W prezentacji wartoÅ›ci dworu szlacheckiego i zaÅ›cianków szlacheckich na Litwie w obu wizjach artystycznych podkreÅ›liÅ‚ dr Jan SkÅ‚odowski wspólny kontekst historyczny utworów, który wywarÅ‚ wpÅ‚yw na wymowÄ™ ideowÄ… dzieÅ‚. W zwiÄ…zku z tym uznaÅ‚ badacz Sienkiewicza za kontynuatora Mickiewicza w ukazaniu problematyki polsko-litewskiej czasu walki z najeźdźcami. Z relacji z organizacji uroczystoÅ›ci na Laudzie w 2016 r. uczestnicy spotkania poznali fakty i kulisy dziaÅ‚aÅ„, jakie zaowocowaÅ‚y upamiÄ™tnieniem, Henryka Sienkiewicza jako piewcy Laudy w Wodoktach i Bystrampolu.
Dr Jan SkÅ‚odowski w czasie wielokrotnych wypraw na Kresy nawiÄ…zaÅ‚ kontakty, dziÄ™ki którym doszÅ‚o do wspóÅ‚pracy z litewskimi Å›rodowiskami. InicjatywÄ™ umieszczenia tablicy poÅ›wiÄ™conej Henrykowi Sienkiewiczowi w Wodoktach wyraziÅ‚ już w 2013 r. podczas spotkaÅ„ na Laudzie, gdy wspóÅ‚pracowaÅ‚ ze ZwiÄ…zkiem Polaków na Litwie w oddziale w WÄ™dziagole. ZaprosiÅ‚ przedstawicieli SejneÅ„skiego Towarzystwa Opieki nad Zabytkami w 2015 do WÄ™dziagoÅ‚y i do Wodoktów na pierwsze robocze spotkanie z wÅ‚adzami lokalnymi z Szczedrobowa i Radziwiliszek. W ten sposób zostaÅ‚a nawiÄ…zana wspóÅ‚praca z SejneÅ„skim Towarzystwem Opieki nad Zabytkami, która zaowocowaÅ‚a szeregiem materialnych aktów w roku 2016. Dr Jan SkÅ‚odowski, inicjujÄ…c umieszczenie tablicy w Wodoktach, wykonaÅ‚ jej projekt, zredagowaÅ‚ tekst, wybraÅ‚ model do wykonania plakiety-medalionu (wg modelu z Muzeum w Woli Okrzejskiej). Przy wspóÅ‚pracy z FundacjÄ… Pomoc Polakom na Wschodzie przygotowaÅ‚ projekt uroczystoÅ›ci, kosztorys i zapewnienie finansowania przez stronÄ™ polskÄ… i litewskÄ…. NawiÄ…zanie wspóÅ‚pracy w tym projekcie z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego pozwoliÅ‚o uzyskać sfinansowanie tablicy pamiÄ…tkowej dla Wodoktów.
Tablica zostaÅ‚a umieszczona na Å›cianie koÅ›cioÅ‚a w Wodoktach staraniem SejneÅ„skiego Towarzystwa Opieki nad Zabytkami; zostaÅ‚a ona wykonana przez zakÅ‚ad kamieniarski Wojciecha PuczyÅ‚owskiego w Krasnopolu k. Sejn. Å»yczliwie wspóÅ‚pracÄ™ podjÄ…Å‚ proboszcz parafii w Szczedrobowie i koÅ›cioÅ‚a filialnego w Wodoktach, ks. Remigijus JureviÄius.
O przebiegu uroczystej wyprawy na Laudę w dniach 18-22 września 2016 r. opowiadali także inni uczestnicy przedsięwzięcia: Jarosław Domosławski, Tadeusz Bystram, Lechomir Domaszewicz.
Obchody Sienkiewiczowskie na Laudzie były objęte patronatem honorowym Marszałka Senatu RP, Stanisława Karczewskiego.
W uroczystości wzięli udział goście z Polski i Litwy, a także mieszkańcy Laudy i przedstawiciele miejscowych władz. W Wodoktach odczytano także list od ministra kultury i dziedzictwa narodowego Piotra Glińskiego.
W czasie spotkania dziÄ™kowano instytucjom, które przyjęły ciężar organizacyjny realizacji upamiÄ™tnienia pisarza na Litwie: Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie, Gminie Sidabravas i Merostwu Radziwiliszki, Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz SejneÅ„skiemu Towarzystwu Opieki nad Zabytkami. Uroczystość odsÅ‚oniÄ™cia na Å›cianie koÅ›cioÅ‚a w Wodoktach pamiÄ…tkowej tablicy z tekstem w dwóch jÄ™zykach i z medalionem przedstawiajÄ…cym autora Potopu z udziaÅ‚em przedstawicieli miejscowych wÅ‚adz, przyjezdnych goÅ›ci, mÅ‚odzieży szkolnej i mieszkaÅ„ców Wodoktów miaÅ‚o miejsce 19 wrzeÅ›nia 2016 r. Wydarzenie upamiÄ™tniÅ‚y akty erekcyjne w obu jÄ™zykach: polskim i litewskim.
Akt odsÅ‚oniÄ™cia i poÅ›wiÄ™cenia tablicy poprzedziÅ‚y: spotkanie przy pomniku Witolda Wielkiego, zÅ‚ożenie wiÄ…zanek kwiatów, wystÄ™p miejscowej orkiestry dÄ™tej, a także msza Å›w. w miejscowym koÅ›ciele za duszÄ™ Henryka Sienkiewicza w setnÄ… rocznicÄ™ Å›mierci, koncelebrowana w jÄ™zykach litewskim i polskim, przez proboszcza parafii Wodokty ks. Remigijusa JureviÄiusa i kapÅ‚ana z Polski – ks. kan. StanisÅ‚awa StarÄ™gÄ™, proboszcza parafii w Okrzei (parafia miejsca urodzenia Henryka Sienkiewicza) oraz ks. kan. StanisÅ‚aw DraguÅ‚a kapelan fundacji „Polskie Gniazdo” i „Wspólnoty Polskiej”.
Rok Sienkiewiczowski na Laudzie uczciÅ‚a również Historyczno-literacka konferencja, zorganizowana przez dra Jana SkÅ‚odowskiego, poÅ›wiÄ™cona Henrykowi Sienkiewiczowi. Patronat naukowy nad sesjÄ… sprawowaÅ‚ Instytut Literatury Polskiej WydziaÅ‚u Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, dyrektor prof. dr hab. Ewa Paczoska. W czasie konferencji wygÅ‚oszono jedenaÅ›cie referatów (po polsku i po litewsku dziÄ™ki symultanicznemu przekÅ‚adowi Ireny Duchowskiej ze ZwiÄ…zku Polaków na Litwie):
Pod adresem dra Jana SkÅ‚odowskiego – jako twórcy caÅ‚ego przedsiÄ™wziÄ™cia, peÅ‚nomocnika wszystkich wspóÅ‚pracujÄ…cych instytucji - zostaÅ‚a odczytana podczas uroczystoÅ›ci podsumowania Roku Sienkiewicza na Litwie laudacja Starosty SejneÅ„skiego jako wyraz podziÄ™kowania za "wieloletnie zaangażowanie we wspieraniu wysoce twórczej dziaÅ‚alnoÅ›ci odkrywania zapomnianego, wspólnego dziedzictwa kulturowego Polaków i Litwinów".
Potomek laudaÅ„skiej szlachty uwiecznionej w Potopie, Lechomir Domaszewicz przedstawiÅ‚ także podczas uroczystoÅ›ci aktualny stan kolejnego przedsiÄ™wziÄ™cia – Fundacji Dzwonu „Henryk” dla parafii pw. Å›w. Agaty w Wodoktach na Laudzie (lit. Vodoktai). InicjatywÄ™ tÄ™ podjÄ…Å‚ z ukontentowaniem konsul litewski oraz Å›rodowiska litewskich księży.
Fundusze na ten cel wpływają na specjalny rachunek bankowy Sejneńskiego Towarzystwa Opieki nad Zabytkami nr
47 9354 0007 0000 0005 7046 0001
Bank SpóÅ‚dzielczy Sejny.
W imieniu powołanego Komitetu Ufundowania Dzwonu "Henryk" Lechomir Domaszewicz podkreślał znaczenie moralne i patriotyczne tej inicjatywy, jak i jej symboliczny wydźwięk.
Nasze dziaÅ‚ania zainicjowaÅ‚y kolejny akt upamiÄ™tnienia postaci Henryka Sienkiewicza, tym razem z inicjatywy i fundacji litewskiego ksiÄ™dza Rimantasa Gudelisa w Bystrampolu koÅ‚o Poniewieża. Podobna dwujÄ™zyczna tablica poÅ›wiÄ™cona „piewcy Laudy” zostaÅ‚a umieszczona na odremontowanym przez niego paÅ‚acu familii Bystramów i odsÅ‚oniÄ™ta 26 listopada 2016 r. W uroczystoÅ›ciach, które zgromadziÅ‚y ok. 150-200 osób, udziaÅ‚ wówczas wziÄ™li, m.in. mer rejonu poniewieskiego Povilas Zagunis, ks. dr Rimantas Gudelis, reżyser Tadeusz Bystram, dyrektor NCK Eliza Dzwonkiewicz. Ze strony ambasady RP w Wilnie obecny byÅ‚ dyrektor Instytutu Polskiego Marcin ÅapczyÅ„ski. OkolicznoÅ›ciowy list do uczestników uroczystoÅ›ci skierowaÅ‚a wiceminister kultury dr hab. Magdalena Gawin. W paÅ‚acu w Bystrampolu w sali widowiskowej odbyÅ‚a siÄ™ premiera filmu dokumentalnego Litewskie drogi Potopu w reżyserii Tadeusza Bystrama. Film, którego powstawanie towarzyszyÅ‚o wczeÅ›niejszym uroczystoÅ›ciom wrzeÅ›niowym, zostaÅ‚ zrealizowany dziÄ™ki wsparciu udzielonemu przez Narodowe Centrum Kultury. Realizacja ta uÅ›wietniÅ‚a również sejneÅ„skie spotkanie. Spotkanie bystrampolskie ożywiaÅ‚a dyskusja na temat relacji polsko-litewskich z udziaÅ‚em Virginijusa Savukynasa, prof. dra Alfredasa Bumblauskasa, Rimvydasa Valatki oraz Alvydasa Nikžentaitisa, zorganizowana przez Forum WspóÅ‚pracy i Dialogu im. Jerzego Giedroycia.
W Sejnach uhonorowano ksiÄ™dza dra Rimantasa Gudelisa - twórcÄ™ tych bystrampolskich przedsiÄ™wzięć - jako realizatora szczytnej misji kulturowej.
W Sejnach odbyÅ‚a siÄ™ również promocja książki Alwidy Antoniny Bajor, wieloletniej dziennikarki "Magazynu WileÅ„skiego", niestrudzonej i peÅ‚nej pasji odkrywania zapomnianych Å›ladów tworzÄ…cych LaudÄ™ SienkiewiczowskÄ… - Szlakiem bohaterów „Potopu” Henryka Sienkiewicza, bÄ™dÄ…cej zbiorem reportaży powstaÅ‚ych w latach 90. DziÄ™ki inicjatywie Lechomira Domaszewicza zespóÅ‚ tych artykuÅ‚ów znalazÅ‚ siÄ™ w oprawie książkowej i zostaÅ‚ upowszechniony szerokiemu gronu odbiorców. Książka, jak i pamiÄ…tkowy portret rocznicowy noblisty z napisami w jÄ™zyku polskim i litewskim, zostaÅ‚y ufundowane z inicjatywy SejneÅ„skiego Towarzystwa Opieki nad Zabytkami we wspóÅ‚pracy z Narodowym Centrum Kultury. W przedmowie JarosÅ‚aw DomosÅ‚awski napisaÅ‚, że publikacja, stanowiÄ…ca przewodnik Å›ladami bohaterów Sienkiewiczowskich po Litwie, jest - oprócz memorialnych tablic w Wodoktach i Bystrampolu oraz parku dÄ™bowego - hoÅ‚dem oddanym pisarzowi w roku jubileuszu.
W Bazylice Sejneńskiej Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny uwieńczył spotkanie konferencyjne koncertem organowym Andrzej Pilecki. W repertuarze znalazły się utwory Michała Ogińskiego, Fryderyka Chopina i Stanisława Moniuszki.
UroczystoÅ›ci sejneÅ„skie, podsumowujÄ…ce Rok Henryka Sienkiewicza na Litwie, ukazaÅ‚y z pewnoÅ›ciÄ… zacieÅ›niajÄ…cÄ… wspóÅ‚pracÄ™ polsko-litewskiej nie tylko poszczególnych instytucji, ale także kontaktów bezpoÅ›rednich oraz wyznaczeniu celów na przyszÅ‚ość. Jednym z nich - oprócz wspomnianej fundacji Dzwonu "Henryk" - jest zmodernizowanie dróg turystycznych na Laudzie sienkiewiczowskiej.