Sejneńskie Towarzystwo Opieki nad Zabytkami wznowiło wydanie książki o powstaniu sejneńskim, w związku z bardzo dużym zainteresowaniem w kraju tematyką zwycięskiego zrywu niepodległościowego.
TÅ‚o i przygotowania
Wycofywanie siÄ™ wojsk niemieckich w lecie 1919 roku na zachód, w wyniku zakoÅ„czenia I wojny Å›wiatowej, otworzyÅ‚o tak Polakom, jak i Litwinom możliwoÅ›ci roztoczenia na zwalniane przez Niemców obszary Suwalszczyzny wÅ‚asnej wÅ‚adzy paÅ„stwowej. 26 lipca 1919 roku Rada Najwyższa Ententy wytyczyÅ‚a liniÄ™ demarkacyjnÄ… (linia Focha), rozgraniczajÄ…cÄ… sporne terytoria. Litewska administracja opuÅ›ciÅ‚a znacznÄ… część Suwalszczyzny, pod jej kontrolÄ… pozostaÅ‚y jednak Sejny i tereny aż po rzekÄ™ Czarna HaÅ„cza, leżące po polskiej stronie tej linii.
W sierpniu, na skutek niepowodzeÅ„ negocjacji, dowództwo suwalskiego OkrÄ™gu POW podjęło decyzjÄ™ o zorganizowaniu powstania. ByÅ‚ to wynik wizyty w mieÅ›cie premiera Litwy, Mykolasa SleževiÄiusa, który zachÄ™caÅ‚ mieszkaÅ„ców do oporu wobec Polaków.
OkrÄ™g, pod dowództwem ppor. Adama Rudnickiego, dysponujÄ…c ok. tysiÄ…cem zakonspirowanych i uzbrojonych ludzi zdecydowaÅ‚ siÄ™ na siÅ‚owe rozwiÄ…zanie kwestii przynależnoÅ›ci terytorialnej Sejn i okolic. Polacy byli zorganizowani w pięć kompanii piechoty i szwadron kawalerii. Litwini mieli liczebnÄ… przewagÄ™, dysponujÄ…c 1200.
Powstanie
O godzinie 3 w nocy z 22 na 23 sierpnia 1919 Polacy rozpoczÄ™li dziaÅ‚ania zbrojne. JednoczeÅ›nie kompania podchorążego Åankiewicza uderzyÅ‚a na Krasnopol, rozbrajajÄ…c zaÅ‚ogÄ™ litewskÄ… i biorÄ…c do niewoli okoÅ‚o 40 jeÅ„ców. Polacy, wykorzystujÄ…c zaskoczenie, wyparli z miasta Litwinów, którzy nie stawiali znaczÄ…cego oporu. Po litewskiej stronie linii Focha zajÄ™to również Kopciowo, Wiejsieje i Åoździeje. Po kilkunastu godzinach znaczny obszar Suwalszczyzny znajdowaÅ‚ siÄ™ już w rÄ™kach POW. PowstaÅ„cy liczyli, że wkrótce z SuwaÅ‚k nadejdzie majÄ…cy obsadzić granicÄ™ 41 Suwalski PuÅ‚k Piechoty, który miaÅ‚ zjawić siÄ™ w mieÅ›cie 23 sierpnia.
Litwini Å›ciÄ…gnÄ™li posiÅ‚ki w rejon Kalwarii i Åoździejów i o godzinie 4.30 26 sierpnia rozpoczÄ™li kontratak i po dwóch godzinach odzyskali miejscowoÅ›ci poÅ‚ożone poza liniÄ… demarkacyjnÄ… oraz Sejny i po uporczywych walkach opanowali je. W czasie obrony Sejn zginÄ…Å‚ ppor. WacÅ‚aw Zawadzki, jednak oddziaÅ‚y POW przeprowadziÅ‚y, pod dowództwem ppor. Alexandrowicza, kontratak i odbiÅ‚y Sejny jeszcze tego samego dnia.
Å»oÅ‚nierze regularnego polskiego wojska zostali zatrzymani na trasie do Sejn na rozkaz gen. Wojciecha Falewicza , dotarli do miasta po czterech dniach walk, 27 sierpnia ok. godz. 16:00. NastÄ™pnego dnia rano dotarÅ‚a kolejna kompania 41 PP. OkoÅ‚o godz. 5:00 nastÄ…piÅ‚ ostatni litewski atak. PowstaÅ„cy i żoÅ‚nierze po caÅ‚odziennej walce odparli litewski atak, Litwini wycofali siÄ™ poza liniÄ™ Focha. W tym dniu zostaÅ‚ ranny dowódca siÅ‚ powstaÅ„czych por. Adam Rudnicki. 1 wrzeÅ›nia powstaÅ„cy zostali wcieleni do suwalskiego puÅ‚ku. Straty polskie wyniosÅ‚y ok. 37 zabitych i ok. 70 rannych, litewskie sÄ… nieznane.
Do 9 wrzeÅ›nia linia Focha zostaÅ‚a obsadzona przez regularne wojska i walki wygasÅ‚y. Przedwczesny wybuch powstania spowodowaÅ‚ niepowodzenie planowanego zamachu stanu na Litwie, który miaÅ‚ zastÄ…pić rzÄ…d Mykolasa SleževiÄiusa bardziej propolskim rzÄ…dem.