22 stycznia 1863 r. zgodnie z Manifestem Tymczasowego Rządu Narodowego rozpoczął się największy polski zryw niepodległościowy w XIX wieku. Datę wyznaczono na 22 stycznia ponieważ 25 stycznia miała się rozpocząć tzw. "branka" mająca wcielać młodzież do carskiego wojska.
Powstanie trwaÅ‚o od stycznia 1863 do jesieni 1864 roku. ZasiÄ™giem objęło ziemie zaboru rosyjskiego, czyli Królestwo Polskie i tak zwane ziemie zabrane.
Było największym polskim powstaniem narodowym. Miało charakter wojny partyzanckiej, stoczono w nim około 1200 bitew i potyczek. Przez oddziały Powstania przewinęło się około 200 tysięcy ludzi. Początkowo powstańcy odnosili sukcesy, jednak zryw zakończył się klęską - kilkadziesiąt tysięcy zabito w walkach, około tysiąc stracono, a 38 tys. skazano na katorgę lub zesłano na Syberię. 10 tys. wyemigrowało. Na doświadczeniach Powstania Styczniowego bazuje obywatelska armia Szwajcarii, a etos Powstańca Styczniowego legł u podstaw etosu obywatelskiego II Rzeczpospolitej.
Po zakoÅ„czeniu Powstania Styczniowego Polaków dotknęły liczne represje m.in. konfiskata majÄ…tków szlacheckich, kasacja klasztorów na obszarze Królestwa Polskiego, wysokie kontrybucje, a przede wszystkim aktywna rusyfikacja.