• 

• 

• 

• 

• 

Sala archeologiczno-jaćwieska

Początki osadnictwa na Sejneńszczyznie wiążą się z wyraźnym ociepleniem klimatu podczas allerodu (X tysiąclecie p.n.e.). Okres ten nazywany jest paleolitem. Upowszechniły się wówczas kultury łowców, rybaków i zbieraczy, bytujących w warunkach tundry arktycznej. Od przewodniej formy narzędzia - krzemiennego grotu strzały - określa się je mianem kręgu kultur z liściakami.

Głównym zajęciem grup zamieszkujących te tereny w późnym paleolicie było łowiectwo, wspierane przez rybołówstwo i zbieractwo. Zamieszkiwali oni jedno- lub kilkuszałasowe obozowiska o charakterze sezonowym, zakładane w dolinach rzek i jezior. Podstawowym surowcem do wyrobu narzędzi był krzemień.

Koniec epoki lodowcowej spowodował zmianę formacji roślinnych i składu gatunkowego fauny z tundrowej na leśną. Rozpoczął się mezolit (8300 -4500 p.n.e.). Adaptacja do nowych warunków uwidoczniła się poprzez miniaturyzację narzędzi krzemiennych. Większe znaczenie zaczęło odgrywać rybołówstwo i zbieractwo runa leśnego. Pozwoliło to na częściowo osiadły tryb życia.

W okresie atlantyckim, około połowy V tysiąclecia p.n.e., wraz z migrującymi z południa przez przełęcze karpackie grupami ludzkimi, docierają na ziemie polskie nowe zjawiska gospodarcze i kulturowe: uprawa roli, hodowla zwierząt, umiejętność wyrobu naczyń glinianych. Ten etap rozwoju ludzkości nazywany jest neolitem.

Po roku 1800 p.n.e. ziemie polskie, pod wpływem oddziaływań śródziemnomorskich, weszły w krąg cywilizacji epoki brązu. Sytuacja kulturowa w tym okresie, ze względu na niedostateczny stan badań, nie jest dokładnie znana. Uznaje się, iż na tym obszarze rozwijała się bliżej nie rozpoznana grupa bądź kultura o autochtonicznych tradycjach neolitycznych.

Na wczesną epokę żelaza (IV - III w. p.n.e.) możemy datować materiały z osiedli obronnych w Żubronajciach i Posejnelach. Reprezentowały one kulturę mieszaną ze wschodu i zachodu. Przewaga ceramiki kreskowanej (charakterystycznej dla Bałtów Wschodnich) nad typowym materiałem dla kultury kurhanów zachodniobałtyjskich (Bałtów Zachodnich) świadczy o prawdopodobnie wschodnim pochodzeniu osiadłej tu grupy rodowej.

W drugiej połowie II w. n.e. cała Suwalszczyzna staje się rejonem bujnie rozkwitającego osadnictwa. Zamieszkują je ludność określana jako Bałtowie. W III w. n.e. pojawia się zwyczaj bogatego obdarowywania zmarłych. W grobach męskich obok ozdób występuje: broń (groty oszczepów, okucia tarcz, ostrogi i uposażenie konia). W grobach kobiecych odnajdywane są kolie z paciorków szklanych, naszyjniki, pierścienie. Rozpowszechnił się zwyczaj sypania nad grobami kurhanów kamiennych. Mieszkańcy osiedli, prócz hodowli i upraw roślin, znali sposób uzyskiwania żelaza z miejscowych rud darniowych i wyrobu z niego potrzebnych narzędzi i broni. Umieli także robić ozdoby z metali szlachetnych, tkać płótno i przerabiać wełnę owczą na włókno odzieżowe. Rozwinęła się także gospodarka czerpiąca zyski z rozległych kontaktów handlowych.

Przemiany zachodzące w Europie środkowej w końcu IV i V w. w tzw. okresie wędrówek ludów, tylko pozornie nie dotknęły ustabilizowanych Bałtów i ich odłamu z Suwalszczyzny. Użytkowane cmentarze zostały nagle zaniechane, a wiele osiedli opustoszało. Dopiero w V w. tereny te na nowo zapełniły się osadnikami. Nowego typu cmentarzyska to kurhany, w których składano spalone szczątki zmarłych w popielnicach. Z reguły są to grobowce z wieloma pochówkami, ustawionymi u podstawy bądź w nasypie kurhanu. Zmarłych wyposażano bardzo skromnie, całkowicie zniknęła z grobów broń i bogate ozdoby kobiece. Na przełomie VII i VIII w cmentarzyska te przestały być użytkowane.

Dzięki licznym źródłom pisanym, pochodzącym z czasów od X wieku wiemy, że tereny te zamieszkiwali we wczesnym średniowieczu Jaćwingowie. W swoich wyprawach łupieskich docierali nawet na Ruś i Mazowsze. Jednak zasadniczym ich zajęciem była uprawa roli, hodowla bydła i koni, a także pszczelarstwo. Życie ich koncentrowało się wokół niewielkich grodów obronnych, gdzie chroniono się w czasie zagrożenia. Przy tych centrach położone były liczne, niewielkie zazwyczaj wioski. Badania archeologiczne wczesnośredniowiecznej Jaćwieży na tym obszarze prowadzone były na zniszczonych osadach w Łumbiach i Posejnelach. Obok śladów budynków mieszkalnych o konstrukcji słupowej i jam odpadowych odkryto m.in. kości rybie i zwierzęce, fragmenty naczyń zdobionych żłobkami i ornamentem linii falistej oraz pojedyncze przedmioty codziennego użytku. Jaćwingowie nigdy nie przyjęli pisma, nie zdołali też zjednoczyć się i utworzyć własnego państwa, mimo narastającego zagrożenia ze strony lepiej zorganizowanych sąsiadów. Trwali przy pogańskich wierzeniach. Stało się to pretekstem do podboju ziem zachodniobałtyjskich przez Krzyżaków, Polaków i Litwinów. Ostateczny cios zadali jej Krzyżacy w 1238 roku i " ziemia jaćwieska pozostała opustoszała".

Anetta Ejdulis

Literatura: Brzozowski J., Iwanowska G., Okulicz - Kozaryn J., Siemaszko J., 1993, Dzieje zasiedlenia Suwalszczyzny od epoki kamienia do wczesnego średniowiecza, [w:] Przewodnik LXIV Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego na Ziemi Suwalskiej 9 - 12 września 1993, Warszawa, s.108- 126.

Sala numizmatyczna

Eksponowane są monety i banknoty, pochodzące z różnych krajów i epok historycznych. Część z nich odnaleziono na terenie Sejn: monety srebrne z XVII wieku, monety polskie z okresu międzywojennego, monety wczesnopiastowskie, z epoki Jagiellonów i Wazów, monety antyczne - greckie i rzymskie, monety XIX - XX w z różnych krajów.

Sala dominikanów i biskupów sejneńskich

Początki Sejn, ich dalszy rozwój, jak również całej Ziemi Sejneńskiej jest ściśle związany z obecnością dominikanów na tej Ziemi. Dominikanie weszli w posiadanie Sejn i rozległych dóbr 10 czerwca 1602 r. Kasata klasztoru w Sejnach nastąpiła 1 listopada 1804 r. Po ponad dwóch wiekach pobytu dominikanów w Sejnach pozostał kościół (obecnie bazylika) i klasztor. Sejny w latach 1818 - 1925 były siedzibą biskupstwa. W tej sali prezentujemy niektóre pamiątki, które pozostały po zakonnikach i biskupach sejneńskich.

Najważniejsze eksponaty to:

• Dokumenty dominikanów z archiwum dominikańskiego (XVII - XVIII w);
• Pisma urzędowe króla Jana III Sobieskiego do dominikanów sejneńskich;
• Portrety papieży i biskupów sejneńskich (Antoniego Baranowskiego, Konstantego Lubieńskiego, Antoniego Karasia, Pawła Straszyńskiego, Romualda Jalbrzykowskiego, Piotra Wierzbowskiego;
• Przedmioty liturgiczne - m.in. kielichy i ampułki z XVII w., relikwie św. Honoraty, krucyfiks i chrzcielnica z XIX w., monstrancja z XVIII w.;
• Księgi liturgiczne;
• Dary parafian dla biskupów;
• Figury papieży i dominikanów;
• Życiorysy biskupów;
• Książki;
• Elementy wyposażenia dawnego Pałacu Biskupiego;
• Mapy diecezji augustowskiej czyli sejneńskiej z 1819 r. i Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Sala szkół sejneńskich

Tradycje sejneńskiego szkolnictwa sięgają początków XVII w. Wiążą się one z istnieniem i działalnością zakonu dominikanów. Szkoły sejneńskie, zwłaszcza z pierwszej polowy XIX w (Liceum, Szkoła Wydziałowa i Wojewódzka, Sejneńska Szkoła Obwodowa, Gimnazjum) opuściło wielu wybitnych absolwentów. Dzieje tych szkól to przykład ogromnego zaangażowania kadry nauczycielskiej i miejscowego społeczeństwa. Sejny znane były jako prężny ośrodek szkolnictwa średniego w dawnej Rzeczypospolitej. Ponadto w latach 1826 - 1915 istniało słynne Seminarium Duchowne, a w okresie1923 - 1939 Seminarium Mniejsze i Gimnazjum im. Św. Kazimierza kurii Biskupiej.

Uwzględniając osiągnięcia oświatowe Sejn, w tej sali eksponujmy m. in.:

• Fotografie i pocztówki szkolne;
• Podręczniki używane w tamtych czasach i wydawane gazetki oraz inne publikacje szkolne;
• Dzienniki szkolne i świadectwa uczniowskie;
• Książki i czasopisma szkolne.

Sala wojskowa

Ziemia Sejneńska w dalszej i bliższej przeszłości była areną wielu wydarzeń historycznych mających istotne znaczenie dla dalszych losów całej Rzeczypospolitej. Zgromadzony materiał wizualny (fotografie, pocztówki, dokumenty, militaria, medale i odznaczenia) przedstawia w znacznym stopniu zaangażowanie polskich organizacji wojskowych i mieszkańców tej Ziemi w walce o jej przyłączenie do Macierzy.

W sali tradycji Wojska Polskiego i czynu niepodległościowego prezentujemy m.in.:

• Tajne dokumenty z Powstania Styczniowego;
• Fotografie i dokumenty dotyczące Polskiej Organizacji Wojskowej i wydarzeń Powstania Sejneńskiego;
• Zdjęcia z życia 24 Batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza z Sejn;
• Fotografie i dowódców POW i KOP;
• Militaria - szable, karabiny, bagnety;
• Albumy, kroniki, książki, czasopisma;
• Pamiątkowe ryngrafy.

Sala wielokulturowości regionu

Ziemia Sejneńska, a zwłaszcza miasto Sejny w niedalekiej przeszłości (XVIII - XX w.) była zamieszkana przez wiele narodowości: Polaków, Litwinów, Żydów, Niemców, Rosjan, Białorusinów, Tatarów i Ormian. Na Sejneńszczyźnie, terenie pogranicza etnicznego, mieszały się więc różne kultury i tradycje. Wielokulturowość tego terenu stanowi o jego sile, jest świadectwem jego bogatej przeszłości i nadzieją na przyszłość. Niektórych nacji już dawno tu nie ma. Pozostały po nich tylko wspomnienia i resztki ich dziedzictwa kulturowego. Aby uchronić przynajmniej część tej spuścizny dziejowej, uznaliśmy za niezbędne propagowanie wielokulturowości tej Ziemi i eksponowanie przejawów kultury materialnej jej mieszkańców.

W tej sali zgromadziliśmy więc m.in.:

• Biblię niemiecką i prawosławną oraz polskie książeczki do nabożeństwa;
• Wydawnictwa z drukarni litewskiej w Sejnach z początku XX wieku;
• Druki polskie (Np. kalendarz "Grunwald");
• Dokumenty królewskie dotyczące tego regionu (Zygmunta Starego, Jana III Sobieskiego, Stanisława Augusta Poniatowskiego);
• Przedmioty "kuchni litewskiej" - moździerz, przyrządy do parzenia herbaty i inne kuchenne;
• Judaika sejneńskie z przełomu XIX/XX w - Np. pucharki, kubeczki, kieliszki kadiszowi, jad, świecznik, menora, balsaminka;
• Przedmioty kuchenne z minionej epoki - samowar, cukiernica, łyżeczki, zegarek, sosjerka, patera;
• Mapy pow., sejneńskiego i suwalskiego z początku XX w.